Hành trình cùng con rối loạn phổ tự kỷ (ASD) thường đi kèm với những cơn ăn vạ, chống đối, hay hành vi bộc phát khiến cha mẹ kiệt sức. Chúng tôi thấu hiểu rằng, những hành vi này không phải là sự bướng bỉnh hay muốn làm khó cha mẹ, mà là “ngôn ngữ” mà con dùng để truyền đạt nhu cầu. Sứ mệnh của chúng ta là giải mã ngôn ngữ đó.
1. Đằng Sau Cơn Ăn Vạ Là Gì?
Trước hết, chúng ta cần loại bỏ quan niệm rằng trẻ ASD cố tình hành động sai. Phần lớn các hành vi thách thức đều có chức năng rõ ràng. Phương pháp Phân tích Chức năng Hành vi (FBA – Functional Behavior Assessment) giúp chúng ta tìm ra 4 nguyên nhân gốc rễ phổ biến nhất:
- Để Trốn Tránh (Escape): Con không muốn làm một yêu cầu nào đó (ví dụ: mặc quần áo, làm bài tập) nên la hét, phản kháng để thoát khỏi tình huống.
- Để Tìm Kiếm Sự Chú Ý (Attention): Con cần tương tác, ngay cả khi đó là sự chú ý tiêu cực (mắng mỏ, la rầy) từ cha mẹ.
- Để Có Được Thứ Mong Muốn (Access to Tangible): Con muốn một món đồ chơi, một món ăn, hoặc một hoạt động yêu thích, và hành vi giúp con đạt được điều đó.
- Để Tìm Kiếm Cảm Giác (Sensory): Hành vi giúp con tự điều chỉnh hệ thống giác quan (ví dụ: đập đầu vào tường để cảm nhận, vỗ tay để nghe âm thanh).
2. Phân Tích Chức Năng Hành Vi (FBA) Đơn Giản Cho Phụ Huynh
FBA là công cụ khoa học giúp cha mẹ trở thành “thám tử hành vi” tại nhà. Hãy nhớ nguyên tắc ABC khi quan sát:
- A – Antecedent (Sự kiện Xảy ra Trước đó): Điều gì vừa xảy ra ngay trước khi cơn bộc phát? (Ví dụ: Bạn yêu cầu con cất đồ chơi, hoặc bạn vừa tắt TV).
- B – Behavior (Hành vi): Hành vi cụ thể là gì? (Ví dụ: Con nằm lăn ra sàn, khóc thét, đập tay).
- C – Consequence (Hậu quả): Bạn đã phản ứng như thế nào? (Ví dụ: Bạn nhặt đồ chơi giúp con, hoặc bạn bật TV lại cho con xem).
Ví dụ thực tế: A (Mẹ tắt điện thoại) -> B (Con đập vào tay mẹ) -> C (Mẹ quay sang la con). Chức năng: Con đang tìm kiếm sự chú ý.
Khi đã xác định được chức năng, chúng ta có thể dạy con một hành vi thay thế phù hợp hơn.
3. Chiến Lược Thay Thế Hành Vi Tại Nhà
Tại Hoàng Đức, chúng tôi đồng hành cùng phụ huynh để thay thế những hành vi không phù hợp bằng các kỹ năng giao tiếp chức năng:
- Dạy Hành vi Thay thế (Replacement Skill): Nếu con ăn vạ để trốn tránh, hãy dạy con cách dùng từ “Nghỉ một chút” hoặc thẻ hình “Tôi cần nghỉ”.
- Củng cố Tích cực (Positive Reinforcement): Ngay khi con dùng hành vi thay thế (dù chỉ là nói nhỏ “Nghỉ”), hãy ngay lập tức khen ngợi và cho con được nghỉ.
- Làm phong phú Môi trường: Nếu hành vi để tìm kiếm cảm giác, hãy chủ động cung cấp các hoạt động cảm giác an toàn và có cấu trúc (ví dụ: chơi với đất nặn, bơi lội, vật nặng).
Chống đối và ăn vạ không phải là sự bướng bỉnh, mà là tín hiệu cầu cứu vì con thiếu công cụ giao tiếp. Nhiệm vụ của chúng ta là giải mã tín hiệu đó. Trung tâm Trẻ tự kỷ Hoàng Đức cam kết yêu thương, thấu hiểu từng thách thức về hành vi của con bạn. Chúng tôi cung cấp các chương trình can thiệp hành vi dựa trên khoa học, giúp phụ huynh nắm vững kỹ thuật FBA để giải quyết vấn đề tại nhà. Hãy dừng lại việc đoán mò. Liên hệ với Hoàng Đức ngay hôm nay để nhận được lộ trình can thiệp hành vi cá nhân hóa, giúp con bạn tìm thấy ngôn ngữ mới và mang lại sự bình yên cho cả gia đình.
