Sự thiếu tập trung là một trong những thách thức lớn đối với nhiều trẻ tự kỷ. Dù là trong lớp học, khi chơi với bạn bè hay ngay cả khi đang làm những việc yêu thích, khả năng duy trì sự chú ý của trẻ thường bị ảnh hưởng. Điều này không phải là do trẻ lười biếng hay không muốn hợp tác, mà là do những khác biệt trong cách não bộ của trẻ xử lý thông tin giác quan và điều phối các chức năng điều hành.
1. Phân Tích Chuyên Môn: Gốc Rễ Của Sự Thiếu Tập Trung
Để giúp trẻ tập trung hiệu quả, chúng ta cần hiểu rõ nguyên nhân sâu xa của vấn đề.
- Rối Loạn Xử Lý Giác Quan (Sensory Processing Disorder – SPD): Trẻ có thể bị quá tải giác quan (quá nhạy cảm với âm thanh, ánh sáng, mùi hương) hoặc thiếu hụt giác quan (cần nhiều kích thích để cảm nhận). Ví dụ, tiếng vo ve từ một chiếc bóng đèn có thể đủ để khiến một đứa trẻ không thể tập trung vào bài học. Ngược lại, một đứa trẻ khác có thể liên tục phải đung đưa người hoặc nhún nhảy để tìm kiếm kích thích, từ đó không thể ngồi yên để lắng nghe.
- Hạn Chế Chức Năng Điều Hành (Executive Functioning): Đây là một bộ các kỹ năng nhận thức giúp chúng ta lập kế hoạch, tổ chức, ghi nhớ, và kiểm soát hành vi. Với trẻ tự kỷ, các kỹ năng này thường gặp khó khăn. Khả năng kiểm soát ức chế (inhibitory control) kém khiến trẻ khó kiềm chế các hành vi không mong muốn, trong khi trí nhớ làm việc (working memory) yếu khiến trẻ khó ghi nhớ và xử lý các hướng dẫn nhiều bước.
- Thiếu Động Lực và Tầm Quan Trọng: Trẻ chỉ tập trung vào những thứ mà chúng thực sự quan tâm hoặc thấy có ý nghĩa. Nếu một hoạt động không hấp dẫn hoặc không mang lại lợi ích rõ ràng, trẻ sẽ dễ dàng mất tập trung.
2. Các Chiến Lược Chuyên Môn Để Cải Thiện Sự Tập Trung
Can thiệp để cải thiện sự tập trung không phải là “ép buộc” mà là tạo ra một môi trường hỗ trợ và cung cấp các công cụ cần thiết để trẻ thành công.
- Tạo Môi Trường Thuận Lợi:
- Giảm thiểu tác nhân gây xao nhãng: Cất bớt đồ chơi không cần thiết, chọn một góc học tập yên tĩnh, sử dụng tai nghe chống ồn nếu trẻ nhạy cảm với âm thanh.
- Sử dụng ánh sáng và màu sắc dễ chịu: Tránh ánh sáng quá chói hoặc màu sắc quá rực rỡ.
- Sử Dụng Trợ Giúp Trực Quan:
- Lịch Trình Bằng Hình Ảnh (Visual Schedule): Giúp trẻ biết trước các hoạt động sẽ diễn ra theo trình tự nào. Điều này giảm sự lo lắng và giúp trẻ chuẩn bị tinh thần cho hoạt động tiếp theo.
- Bảng “Đầu Tiên – Sau Đó” (First-Then Board): Đây là một công cụ mạnh mẽ để tạo động lực. Ví dụ: “Đầu tiên, làm 2 bài toán, sau đó, con sẽ được chơi iPad.”
- Áp Dụng Các Hoạt Động Cảm Giác (Sensory Activities):
- Tạo một “chế độ ăn giác quan” (sensory diet): Các hoạt động vận động như nhún nhảy, chạy tại chỗ, hoặc ép sâu (deep pressure) bằng gối ôm có thể giúp trẻ điều chỉnh giác quan trước khi vào học, giúp chúng ngồi yên và tập trung tốt hơn.
- Sử dụng đồ chơi fidget (fidget toys): Cung cấp các vật dụng như bóng bóp tay, vòng lò xo để trẻ có thể giải tỏa năng lượng thừa một cách an toàn mà không làm gián đoạn việc học.
- Tăng Cường Tập Trung Qua Trò Chơi:
- Bắt đầu với các hoạt động ngắn: Bắt đầu với các hoạt động chỉ kéo dài 1-2 phút, sau đó tăng dần thời gian khi trẻ đã quen.
- Trò chơi tương tác: Các trò chơi đơn giản như xếp hình, nối hình, hay trò chơi theo lượt sẽ giúp rèn luyện kỹ năng chú ý chung và chờ đợi.
- “Theo Sự Dẫn Dắt Của Con”: Tham gia vào trò chơi mà con yêu thích. Khi bạn trở thành một phần của thế giới của con, con sẽ có động lực để tương tác và chú ý hơn.
Cải thiện sự tập trung là một quá trình cần sự kiên nhẫn, thấu hiểu và áp dụng đúng phương pháp. Bằng cách hiểu rõ nguyên nhân và xây dựng một môi trường hỗ trợ, bạn sẽ giúp con phát huy tối đa tiềm năng của mình.
Tại Trung tâm Tư vấn và Giáo dục Hoàng Đức, chúng tôi chuyên sâu trong việc xây dựng các chương trình can thiệp cá nhân hóa để cải thiện sự chú ý và tập trung cho trẻ tự kỷ. Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi sẽ tiến hành đánh giá toàn diện để tìm ra nguyên nhân gốc rễ, sau đó thiết kế một lộ trình can thiệp kết hợp cả liệu pháp hành vi và hội nhập giác quan. Hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời, giúp con bạn có một nền tảng vững chắc để học tập và phát triển.
