Nhiều phụ huynh chia sẻ rằng con “rất bình thường ở nhà”, nhưng chỉ cần thay đổi một chút như đổi lộ trình đi học, đổi cái ly uống nước, đổi giáo viên, chuyển phòng can thiệp… bé lập tức khóc, phản đối, nằm lăn ra sàn, hoặc thu mình lại. Câu hỏi thường gặp nhất: “Sao chỉ thay đổi một chút mà con phản ứng mạnh vậy? Con bướng hay con sợ?”
Trong chuyên môn can thiệp RLPTK, đây được gọi là khó khăn về thích nghi và chuyển đổi môi trường – một đặc điểm rất phổ biến nhưng ít được phụ huynh hiểu đúng.
1. Trẻ tự kỷ yêu thích sự quen thuộc, và điều đó hoàn toàn không phải bướng bỉnh
Não bộ của trẻ RLPTK có xu hướng:
-
Ưu tiên lặp lại
-
Thích sự giống nhau
-
Khó xử lý các kích thích mới
-
Chậm chuyển trạng thái
Vì vậy, thay đổi môi trường đối với trẻ không chỉ là “một điều mới”, mà có thể trở thành quá nhiều kích thích dồn đến cùng lúc.
2. Tại sao bé khó chịu khi thay đổi môi trường?
a. Hệ thống cảm giác dễ bị quá tải
Âm thanh, ánh sáng, mùi, người lạ, chuyển động… đều khiến trẻ căng thẳng.
b. Khó dự đoán – gây lo âu
Với trẻ, “không biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo” có thể tạo ra nỗi sợ:
-
Ai sẽ dạy con?
-
Con phải làm gì?
-
Không gian mới có an toàn không?
-
Có giống hôm qua không?
c. Khả năng điều tiết cảm xúc còn yếu
Trẻ chưa có kỹ năng tự làm dịu mình nên phản ứng mạnh: khóc, hét, bỏ chạy, bám người lớn.
3. Thay đổi môi trường là một kỹ năng cần được dạy, không thể chờ bé tự biết
Hoàng Đức triển khai rất nhiều buổi can thiệp nhằm:
-
Dạy trẻ chuyển hoạt động mượt hơn
-
Tăng khả năng đợi – hợp tác
-
Làm quen môi trường mới theo từng bước nhỏ
-
Hỗ trợ bé xây dựng thói quen linh hoạt thay vì cứng nhắc
-
Hướng dẫn phụ huynh cách đồng hành để giảm căng thẳng cho con
4. Khi được dạy đúng cách, trẻ sẽ thích nghi nhanh hơn phụ huynh nghĩ
Sau một thời gian can thiệp, rất nhiều trẻ đã:
-
Biết chờ chuyển môi trường
-
Biết làm quen giáo viên mới
-
Vào lớp nhẹ nhàng hơn
-
Ít phản ứng tiêu cực khi có thay đổi bất ngờ
-
Hiểu quy trình – dự đoán được hoạt động tiếp theo
Nhiều phụ huynh chia sẻ rằng chỉ sau vài tuần, trẻ đã “giảm cứng nhắc thấy rõ”.
5. Phụ huynh có thể làm gì để hỗ trợ trẻ?
-
Chuẩn bị trước cho con bằng hình ảnh hoặc mô tả đơn giản
-
Cho trẻ thời gian quan sát trước khi yêu cầu tham gia
-
Giữ thái độ bình tĩnh để trẻ cảm nhận an toàn
-
Tạo các thay đổi nhỏ thường xuyên để con quen dần
-
Phối hợp chặt với chuyên viên để thống nhất cách xử lý
Can thiệp không chỉ là làm việc với trẻ, mà là làm việc cùng nhau, giữa phụ huynh và chuyên viên.
6. Mỗi thay đổi nếu có chuyên môn dẫn dắt đều là một cơ hội để con trưởng thành
Ở Hoàng Đức, chúng tôi nhìn mỗi lần trẻ chuyển môi trường không phải là “thử thách”, mà là bài học quan trọng của sự thích nghi.
Trẻ học cách:
-
Chờ
-
Quan sát
-
Làm theo hướng dẫn
-
Cảm thấy an toàn trong điều mới
-
Điều tiết cảm xúc
-
Mở rộng vùng linh hoạt
Những kỹ năng này giúp trẻ hòa nhập học đường tốt hơn, và thuận lợi hơn trong đời sống sau này.
Thay đổi môi trường khiến nhiều trẻ tự kỷ gặp khó khăn, đó là đặc trưng thần kinh, không phải lỗi của trẻ. Điều quan trọng là giúp trẻ học cách thích nghi, từng chút một, với sự kiên nhẫn và chiến lược đúng chuyên môn.
Tại Hoàng Đức, chúng tôi tin rằng: Chỉ cần đi cùng trẻ đúng cách, mọi thay đổi đều có thể trở thành bước tiến.
