Một trong những câu hỏi phổ biến nhất mà cha mẹ có con tự kỷ thường đặt ra là: “Bao lâu con tôi sẽ có tiến bộ?”. Đây là một câu hỏi chính đáng, nhưng cần hiểu rằng tiến bộ của trẻ tự kỷ không có câu trả lời cố định mà phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Dưới đây là những yếu tố ảnh hưởng và cách cha mẹ có thể hỗ trợ quá trình phát triển của con.
1. Tiến bộ của trẻ tự kỷ phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Mỗi trẻ tự kỷ là một cá thể riêng biệt, do đó, tiến bộ của trẻ sẽ khác nhau tùy thuộc vào các yếu tố như:
- Mức độ rối loạn phổ tự kỷ: Trẻ ở mức độ nhẹ có thể tiến bộ nhanh hơn so với trẻ có mức độ nặng.
- Thời điểm can thiệp: Trẻ được can thiệp sớm (trước 3 tuổi) thường có sự phát triển tốt hơn.
- Phương pháp can thiệp: Áp dụng đúng phương pháp (ABA, TEACCH, Floortime…) sẽ giúp trẻ cải thiện kỹ năng nhanh hơn.
- Môi trường sống: Trẻ nhận được sự hỗ trợ tích cực từ gia đình, nhà trường và cộng đồng có xu hướng tiến bộ nhanh hơn.
- Tình trạng sức khỏe và các vấn đề đi kèm: Một số trẻ có thể mắc các vấn đề khác như rối loạn ngôn ngữ, tăng động giảm chú ý (ADHD), chậm phát triển trí tuệ… Những yếu tố này có thể ảnh hưởng đến tốc độ tiến bộ.
2. Những mốc tiến bộ thường thấy ở trẻ tự kỷ
Không có mốc thời gian chính xác cho sự tiến bộ của trẻ tự kỷ, nhưng nhìn chung, cha mẹ có thể mong đợi một số thay đổi như:
- Sau 3-6 tháng can thiệp: Trẻ có thể bắt đầu quen với các hoạt động trị liệu, cải thiện sự chú ý và tương tác với môi trường.
- Sau 1 năm can thiệp: Trẻ có thể cải thiện kỹ năng giao tiếp phi ngôn ngữ (nhìn, chỉ tay), bộc lộ cảm xúc rõ ràng hơn và giảm bớt một số hành vi lặp lại.
- Sau 2-3 năm can thiệp: Trẻ có thể hình thành một số kỹ năng giao tiếp cơ bản, tương tác xã hội và tự lập tốt hơn.
- Trên 5 năm can thiệp: Trẻ có thể hòa nhập một phần vào môi trường học tập hoặc xã hội tùy theo mức độ tiến bộ.
3. Phụ huynh có thể làm gì để hỗ trợ sự tiến bộ của con?
Dù tiến bộ nhanh hay chậm, vai trò của cha mẹ trong việc hỗ trợ con là vô cùng quan trọng:
- Duy trì lịch trình can thiệp đều đặn: Trẻ tự kỷ cần sự nhất quán để phát triển kỹ năng.
- Tăng cường giao tiếp với trẻ: Dùng ngôn ngữ đơn giản, cử chỉ hoặc công cụ hỗ trợ giao tiếp để giúp trẻ hiểu và phản hồi tốt hơn.
- Tạo môi trường học tập và chơi đùa tích cực: Lồng ghép các bài học vào hoạt động hàng ngày giúp trẻ tiếp thu tự nhiên hơn.
- Kiên nhẫn và động viên: Không nên so sánh con với những trẻ khác, thay vào đó, hãy ghi nhận những tiến bộ nhỏ của con.
- Tham khảo chuyên gia định kỳ: Đánh giá sự tiến bộ của trẻ và điều chỉnh kế hoạch can thiệp nếu cần.
4. Sai lầm phổ biến về tiến bộ của trẻ tự kỷ
- Nghĩ rằng trẻ sẽ hết tự kỷ hoàn toàn: Hiện nay, chưa có phương pháp nào có thể “chữa khỏi” tự kỷ, nhưng can thiệp đúng cách giúp trẻ phát triển tối đa khả năng của mình.
- Kỳ vọng quá cao hoặc quá thấp: Một số cha mẹ mong con tiến bộ nhanh chóng, trong khi số khác lại mất niềm tin. Cả hai thái cực này đều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến trẻ.
- Dừng can thiệp khi thấy trẻ có tiến bộ: Trẻ vẫn cần sự hỗ trợ liên tục để duy trì và phát triển các kỹ năng đã học được.
5. Khi nào cần lo lắng nếu trẻ không có tiến bộ?
Nếu sau một thời gian dài can thiệp mà trẻ không có bất kỳ sự cải thiện nào về giao tiếp, hành vi hoặc kỹ năng sống, cha mẹ nên:
- Tham khảo lại chuyên gia để đánh giá lại phương pháp can thiệp.
- Kiểm tra xem trẻ có các vấn đề y khoa khác ảnh hưởng đến sự phát triển không.
- Điều chỉnh môi trường sống để phù hợp hơn với nhu cầu của trẻ.
Tiến bộ của trẻ tự kỷ là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và nhất quán từ gia đình và chuyên gia. Mỗi trẻ có tốc độ phát triển khác nhau, vì vậy cha mẹ hãy tập trung vào việc hỗ trợ con từng bước một, thay vì so sánh hay đặt ra những kỳ vọng không thực tế. Với sự hỗ trợ đúng đắn, mỗi trẻ đều có thể đạt được những cột mốc phát triển ý nghĩa trong cuộc sống.
