Kỹ năng giao tiếp là chìa khóa để trẻ kết nối với thế giới xung quanh. Tuy nhiên, đối với trẻ rối loạn phổ tự kỷ (ASD), giao tiếp không chỉ đơn thuần là việc nói chuyện, mà còn liên quan đến biểu đạt cảm xúc, ngôn ngữ cơ thể và tương tác xã hội.
Vậy cha mẹ có thể làm gì để giúp con phát triển kỹ năng giao tiếp hiệu quả hơn? Trong bài viết này, Hoàng Đức sẽ chia sẻ những phương pháp khoa học giúp trẻ tự kỷ cải thiện khả năng giao tiếp, từ những bước đầu tiên đến việc hòa nhập với môi trường xung quanh.
1. Vì sao trẻ tự kỷ gặp khó khăn trong giao tiếp?
Không phải tất cả trẻ tự kỷ đều có cùng một mức độ khó khăn trong giao tiếp, nhưng một số đặc điểm chung bao gồm:
- Hạn chế khả năng ngôn ngữ: Một số trẻ không nói được hoặc có rất ít vốn từ, trong khi một số khác có thể nói nhưng gặp khó khăn trong việc sử dụng từ ngữ để thể hiện suy nghĩ.
- Thiếu hiểu biết về giao tiếp xã hội: Trẻ có thể không hiểu được các quy tắc hội thoại, chẳng hạn như chờ đến lượt nói chuyện, duy trì ánh mắt, hoặc hiểu ý nghĩa ẩn trong câu nói của người khác.
- Sử dụng giao tiếp không lời một cách hạn chế: Nhiều trẻ gặp khó khăn trong việc sử dụng cử chỉ, biểu cảm khuôn mặt hoặc ngôn ngữ cơ thể để diễn đạt ý muốn của mình.
- Bị hạn chế trong chủ đề giao tiếp: Một số trẻ chỉ tập trung vào các chủ đề mà mình quan tâm, không có khả năng mở rộng cuộc trò chuyện hoặc tham gia vào chủ đề mới.
Những khó khăn này có thể ảnh hưởng lớn đến quá trình học tập, sinh hoạt và hòa nhập của trẻ. Vì vậy, việc hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp là điều vô cùng quan trọng.
2. Phương pháp giúp trẻ tự kỷ phát triển kỹ năng giao tiếp
2.1. Áp dụng phương pháp giao tiếp thay thế (AAC)
Một số trẻ tự kỷ gặp khó khăn trong việc nói, vì vậy cha mẹ có thể giúp trẻ giao tiếp bằng cách sử dụng các phương pháp hỗ trợ, chẳng hạn như:
- PECS (Hệ thống giao tiếp bằng trao đổi hình ảnh): Trẻ sẽ dùng hình ảnh để thể hiện mong muốn của mình, chẳng hạn đưa hình ảnh “nước” để yêu cầu uống nước.
- Bảng ký hiệu hoặc cử chỉ tay: Một số trẻ có thể sử dụng ngôn ngữ ký hiệu đơn giản để thể hiện ý muốn.
- Ứng dụng giao tiếp trên thiết bị điện tử: Các ứng dụng hỗ trợ giao tiếp trên máy tính bảng có thể giúp trẻ sử dụng hình ảnh, giọng nói kỹ thuật số để giao tiếp hiệu quả hơn.
2.2. Trị liệu ngôn ngữ
Can thiệp sớm với chuyên viên ngôn ngữ trị liệu: Trẻ cần được hỗ trợ bởi các chuyên viên để cải thiện khả năng nói, hiểu ngôn ngữ và sử dụng từ ngữ phù hợp.
Tập luyện phát âm và nhấn nhá câu: Đối với trẻ có khả năng nói nhưng phát âm chưa rõ, việc luyện tập thường xuyên sẽ giúp trẻ phát triển tốt hơn.
Khuyến khích trẻ mô phỏng lời nói: Nếu trẻ chỉ lặp lại câu nói mà không hiểu nghĩa, hãy giúp con kết nối ngữ cảnh và sử dụng câu nói một cách có ý nghĩa.
2.3. Sử dụng các hoạt động vui chơi để khuyến khích giao tiếp
Giao tiếp không chỉ diễn ra trong môi trường trị liệu mà còn xuất hiện trong các hoạt động hằng ngày. Cha mẹ có thể giúp con giao tiếp tốt hơn bằng cách:
- Tạo các tình huống giao tiếp trong sinh hoạt hàng ngày: Khi trẻ cần một món đồ chơi hoặc đồ ăn, hãy yêu cầu con nói ra yêu cầu thay vì tự đưa cho con ngay lập tức.
- Chơi trò đóng vai: Chẳng hạn như đóng vai người bán hàng – người mua hàng để trẻ học cách nói chuyện, đặt câu hỏi, phản hồi lại người khác.
- Hát và đọc sách cùng con: Những bài hát có từ ngữ đơn giản hoặc câu chuyện có nội dung lặp đi lặp lại giúp trẻ dễ dàng ghi nhớ và bắt chước ngôn ngữ.
2.4. Dạy trẻ hiểu các tín hiệu phi ngôn ngữ
Ngoài lời nói, trẻ cũng cần học cách hiểu ngôn ngữ cơ thể, biểu cảm khuôn mặt và giọng điệu để giao tiếp hiệu quả hơn. Cha mẹ có thể giúp trẻ bằng cách:
- Hướng dẫn trẻ nhận biết biểu cảm khuôn mặt: Sử dụng hình ảnh hoặc gương để trẻ nhận biết cảm xúc như vui, buồn, tức giận, ngạc nhiên…
- Chơi trò chơi đoán cảm xúc: Cha mẹ có thể diễn tả một biểu cảm và để trẻ đoán xem đó là cảm xúc gì.
- Dạy trẻ duy trì giao tiếp bằng mắt: Hãy tạo động lực cho trẻ bằng cách giữ đồ vật yêu thích của trẻ ở gần mặt mình, giúp trẻ nhìn vào mắt người khác khi giao tiếp.
3. Phụ huynh có vai trò gì trong việc hỗ trợ trẻ?
Kiên nhẫn và tạo môi trường khuyến khích giao tiếp: Đừng áp lực trẻ phải nói hoặc giao tiếp ngay lập tức, mà hãy tạo những cơ hội tự nhiên để trẻ bày tỏ mong muốn.
Tương tác thường xuyên với trẻ: Dành thời gian để chơi và trò chuyện với con mỗi ngày.
Phối hợp với các chuyên gia: Việc tham gia các buổi trị liệu tại trung tâm sẽ giúp trẻ có lộ trình can thiệp phù hợp và tiến bộ nhanh hơn.
Tại Trung tâm Hoàng Đức, chúng tôi áp dụng phương pháp trị liệu ngôn ngữ kết hợp với các phương pháp giao tiếp thay thế để giúp trẻ tự kỷ phát triển khả năng giao tiếp một cách hiệu quả nhất. Nếu bạn đang tìm kiếm giải pháp giúp con phát triển kỹ năng giao tiếp, hãy liên hệ ngay với Hoàng Đức để nhận được tư vấn từ đội ngũ chuyên gia!
